Ośrodki opieki dziennej dla dzieci
Ośrodki opieki dziennej zapewniają poczucie bezpieczeństwa i wsparcie, w tym emocjonalne, a także warunki sprzyjające rozwojowi umiejętności społecznych dzieci i udziałowi w treściwych zajęciach. Dzieci otrzymują tutaj nie tylko wsparcie edukacyjne, ale także możliwość udziału w zajęciach twórczych i sportowych, które wzmacniają ich niezależność i pewność siebie.
W 2024 r. w rejonie wileńskim działało 15 ośrodków opieki dziennej świadczących akredytowane usługi opieki społecznej dla dzieci.
Z roku na rok coraz więcej samorządów kieruje wzmożoną uwagę i fundusze na działalność ośrodków opieki dziennej. W tym roku również Samorząd Rejonu Wileńskiego przeznaczył kwotę wyższą niż minimalna na zapewnienie dzieciom w wieku od 6 do 18 lat dziennej opieki społecznej. Z usług tych placówek korzystają dzieci, a także ich rodziny zagrożone wykluczeniem społecznym, dzieci niepełnosprawne wraz z rodzinami oraz inne dzieci z tegoż przedziału wiekowego wraz z rodzinami, m. in. dzieci pozbawione opieki rodzicielskiej.
Nieoceniona pomoc w przezwyciężeniu kryzysu
Na terenie rejonu wileńskiego działa Centrum Dobrobytu Rodziny i Dziecka oraz Centrum Kryzysowe Rodziny i Dziecka. Placówki udzielają niezbędnego wsparcia w przezwyciężeniu kryzysu oraz, w razie potrzeby, zakwaterowania.
W 2024 r. w placówkach tych zakwaterowano 14 rodzin, które znalazły się w trudnej sytuacji życiowej, ogółem pomocy udzielono dla 28 dzieci i 14 dorosłych.
Pomagamy w przezwyciężaniu trudności życiowych i powrocie na rynek pracy
Samorząd Rejonu Wileńskiego już od 3 lat pomyślnie wdraża program zwiększania zatrudnienia. W 2024 r. urząd pracy skierował do rejonu wileńskiego 52 osoby, które korzystały z usług, które pomagają w przezwyciężeniu trudności życiowych i powrocie na rynek pracy. Osobom tym oferowano indywidualne porady psychologów, specjalistów ds. uzależnień, organizowano spotkania motywacyjne w grupach i indywidualne. Usługobiorcom sfinansowano ponadto przejazdy transportem publicznym do miejsc oferowania usług. Specjaliści doradzali usługobiorcom w ramach Programu Zwiększania Zatrudnienia bliżej ich miejsca zamieszkania – w siedzibach gmin. Organizowano również mobilne usługi doradcze: usługodawcy doradzali ww. osobom w miejscu ich zamieszkania.
Do prac tymczasowych w gminach na okres 2-6 miesięcy zatrudniono 84 innych uczestników programu. W ten sposób podejmowano próby zainteresowania usługobiorców opcją zatrudnienia stałego na czas nieokreślony.
Wspieramy organizacje społeczne i pozarządowe
Do 2024 r. organizacje społeczne i pozarządowe (NGO) mogły zabiegać o przyznanie finansowania ze środków publicznych. Dofinansowanie w ramach działania Wspieranie działalności organizacji społecznych otrzymywało średnio 20 organizacji (spośród ok. 40 organizacji pozarządowych działających w rejonie wileńskim i ubiegających się o grant). Każdy zwycięski projekt mógł otrzymać do 5 000 euro, która to pomoc była wymiernym wsparciem dla samej organizacji, społeczności lokalnej i jej działań. W 2024 r. z budżetu samorządu przeznaczono 50 000 euro na rozwój działalności NGO. Projekt jest kontynuowany.
Wdrożenie samorządowego budżetu partycypacyjnego
Z inicjatywy mera w 2024 r. samorząd po raz pierwszy uruchomił budżet partycypacyjny, na który skierował 128 090 euro. Budżet partycypacyjny to nie tylko sposób podziału środków, ale również narzędzie promujące postawę obywatelską, integrujące członków społeczności rejonowej i umożliwiające mieszkańcom decydowanie o tym, co jest dla nich ważne.
Po raz pierwszy mieszkańcom rejonu wileńskiego umożliwiono w ramach budżetu partycypacyjnego zgłoszenie propozycji dotyczących poprawy przestrzeni publicznych w 11 gminach. Wpłynęło aż 20 pomysłów na uporządkowanie miejsc publicznych w gminach Awiżenie, Bezdany, Zujuny, Dukszty, Kowalczuki, Ławaryszki, Mickuny, Podbrzezie, Miedniki, Rzesza i Rukojnie. Spośród nadesłanych propozycji 6 zakwalifikowano do kategorii projektów na małą skalę, 9 – na średnią skalę, 5 zaś – na dużą skalę. 3 zwycięskie projekty już wdrożono – 2 w gminie Ławaryszki, 1 – w gminie podbrzeskiej.
Zapobieganie przemocy domowej
W 2024 r. Komisja ds. Zapobiegania Przemocy Domowej Samorządu Rejonu Wileńskiego prowadziła spójną i skoordynowaną politykę zwalczania zjawiska przemocy domowej, która ma na celu usprawnienie działań zapobiegawczych, zapewnienie wszechstronnej pomocy ofiarom przemocy oraz doprowadzenie do zmian w zachowaniu sprawców przemocy. Władze samorządowe, organizacje pozarządowe i inne strony zainteresowane prowadziły ścisłą współpracę ukierunkowaną na zmniejszenie liczby przypadków przemocy domowej, zwiększanie świadomości i zapewnienia skutecznych usług osobom zagrożonym lub doświadczającym przemocy domowej oraz osobom jej się dopuszczających.
Prowadzono wiele kompleksowych działań, w tym programy zapobiegania bezpośredniego, szkolenia dla specjalistów, kampanie informacyjne, prowadzono współpracę międzyinstytucjonalną. W 2024 r. w rejonie prowadzono aktywne działania prewencyjne w celu wzmocnienia systemu zapobiegania przemocy domowej, szerzenia wiedzy wśród mieszkańców i zapewnienia dostępu do pomocy. Zaszły ważne zmiany strategiczne, wzmocniono współpracę instytucjonalną, przeprowadzono kampanie informacyjne i rozszerzono programy zapobiegawcze skierowane do młodzieży. Podjęto wszechstronne działania w celu zapewnienia skutecznej polityki zapobiegania przemocy domowej. W 2024 r. samorząd prowadził aktywne działania mające na celu zmniejszenie liczby przypadków stosowania przemocy, podnoszenie świadomości i doprowadzenie do zmian w zachowaniu sprawców przemocy.
Jednym z głównych wyzwań było zapewnienie dostępu do programów mających na celu zmianę zachowań agresywnych. Dla osób zagrożonych przemocą domową zorganizowano szkolenia z zakresu rozwoju umiejętności społecznych i samoregulacji emocjonalnej. Sukcesem zwieńczone zostały wysiłki, aby zachęcić osoby do dobrowolnego udziału w programach mających na celu zmianę agresywnych zachowań. Zaobserwowano, że sprawcy przemocy, świadomi konsekwencji własnego zachowania i gotowi na zmianę, stawiają się na szkoleniach coraz liczniej. Pokazuje to rosnącą świadomość i wiarę w skuteczność oferowanej pomocy.
W ramach zwalczania zjawiska przemocy domowej w 2024 roku Samorząd Rejonu Wileńskiego zaktualizował listę urzędów i organizacji świadczących usługi dla sprawców przemocy i jej ofiar. Wykaz ten poszerzono o Krajowy Instytut Integracji Społecznej. Pomyślne świadczenie usług zapobiegania przemocy domowej skłoniło do zacieśnienia współpracy w zakresie świadczenia usług w ramach programu zmiany zachowań agresywnych. Zakres usług obejmuje poradnictwo określone w programie zmiany zachowań agresywnych zatwierdzonym na mocy rozporządzenia Ministra Opieki Społecznej i Pracy.
We współpracy z partnerami – Vilnius Social Club – w 2024 r. w rejonie wileńskim wystartował program mobilnej pracy z młodzieżą z otoczenia zagrożonego przemocą domową. Celem działań jest zapewnienie wszechstronnego wsparcia dla młodych osób w dążeniu do rozwoju i aktywnego uczestnictwa w życiu społecznym, organizowanie regularnych i otwartych zajęć w miejscach publicznych – tak, aby dotrzeć do wrażliwych młodych osób, które doświadczają przemocy domowej, są nią zagrożeni lub same są jej sprawcami.
W ramach wczesnego zapobiegania Samorząd Rejonu Wileńskiego, we współpracy z Centrum Informacji dla Kobiet, wziął udział w projekcie Witaj, związku! Rozpoznawanie przejawów przemocy w związkach romantycznych. Na programy mające na celu zapobieganie przemocy domowej i pomoc w 2024 r. samorząd wykorzystał ponad 57 000 euro.
Pierwszy grupowy dom opieki
W 2024 r. w rejonie wileńskim otwarto pierwszy grupowy dom opieki dla osób z niepełnosprawnością intelektualną lub mających inne trudności ze zdrowiem psychicznym. Placówka świadczy szeroki wachlarz usług, które wspomagają usługobiorców w zwiększaniu samodzielności oraz rozwijaniu umiejętności społecznych – od gotowania po działania wymagające kreatywności.
W ramach wspólnego projektu już zbudowano dwa grupowe domy opieki oraz dzienne centrum aktywności wraz z pracownią społeczną. Pomieszczenia grupowego domu opieki w Wielkiej Rzeszy są obecnie wyposażane. Usługobiorcy nauczą się tutaj uprawy ziół, będą rozwijały umiejętności wykonywania pracy i przygotowywały się do powrotu na rynek pracy.
Na realizację projektu pozyskano fundusze unijne w kwocie 1,066 mln euro, wkład samorządu wyniósł 1,5 mln euro.
Dbałość o dzieci pozbawione opieki rodzicielskiej
Dzieci są najmniejszymi członkami społeczeństwa, a także najbardziej wrażliwą grupą społeczną wymagającą stałej opieki i szczególnej uwagi. Naszym obowiązkiem jest zapewnienie dzieciom pozbawionym opieki rodzicielskiej należytej troski, całodobowych usług kompleksowych, usług wychowania i kształcenia, ochrony i reprezentowania ich interesów oraz praw, a także bezpiecznego, zdrowego i wypełnionego miłością środowiska rodzinnego.
Pod koniec roku (stan danych na dzień 28 listopada 2024 r.) w rejonie wileńskim opieką objętych było 209 dzieci tymczasowo pozbawionych opieki rodzicielskiej, w tym dla 48 z nich przyznano opiekę tymczasową, a 161 – opiekę stałą. Dorastanie w środowisku domowym zapewniono dla 158 dzieci, 51 dziecko umieszczono w placówkach opiekuńczych. Obecnie ok. 76% dzieci objętych opieką mieszka w rodzinach, 24% – w placówkach opiekuńczych. W 2023 r. opieką objętych było 214 dzieci, w 2022 roku – 234, w roku 2021– 208.
W 2024 r. podwileńskie Centrum Kryzysowe Rodziny i Dziecka oraz Centrum Dobrobytu Rodziny i Dziecka prowadziły współpracę z 6 opiekunami dyżurnymi. W ich rodzinach mieszkało 7 dzieci pozbawionych opieki rodzicielskiej. Obecnie z opiekunami dyżurnymi mieszka 5 dzieci, w tym 1 z ich grona wymaga opieki stałej.
Samorząd Rejonu Wileńskiego nabył 5 domów, w których funkcjonują rodzinne domy dziecka. W domach tych mieszka obecnie 33 dzieci wymagających opieki, w 2024 r. do swoich rodzin powróciło 9 dzieci. Od 15 listopada 2024 r. Centrum Dobrobytu Rodziny i Dziecka Rejonu Wileńskiego uzyskało zezwolenie na świadczenie usług (instytucjonalnej) opieki społecznej (długoterminowej i krótkoterminowej) dla dzieci w placówce opieki społecznej.
Pomoc dla młodzieży
W 2024 r. w rejonie wileńskim zaczęto świadczyć usługę towarzyszenia młodzieży wymagającej opieki. Pomoc ta ma ułatwić adaptację młodego człowieka do środowiska społecznego poprzez rozwijanie jego zdolności do radzenia sobie z różnymi problemami, ułatwiając w ten sposób jego integrację społeczną. Od stycznia 2024 r. z usługi tej korzystały 4 osoby młode.
Od 1 stycznia 2020 r. rodzice lub opiekunowie dziecka mogą ubiegać się o przyznanie tymczasowej opieki nad dzieckiem, o ile mają ku temu ważne powody (np. w okresie leczenia, zatrudnienia, działalności zawodowej lub wolontariackiej poza granicami Litwy itp.). W 2024 r. wpłynęło 10 wniosków, opieką tymczasową objęto 15 dzieci.
Od 1 lipca litewski system opieki poszerzono o instytucję opiekuna stałego. To rozwiązanie ma zapewnić, by jak największa liczba dzieci pozbawionych opieki rodzicielskiej dorastała w środowisku rodzinnym. Stałemu opiekunowi będzie przysługiwało wynagrodzenie za opiekę nad dziećmi mającymi potrzeby specjalne i często pozostającymi we wspólnotowych domach dziecka do czasu osiągnięcia pełnoletności.
Świadczenia pieniężne z pomocy społecznej
Świadczenia pieniężne z pomocy społecznej są jednym ze sposobów zmniejszania ubóstwa i wykluczenia społecznego, łagodzenia skutków niedostatku wśród najbardziej narażonych grup i poprawy sytuacji finansowej rodzin wychowujących dzieci.
Jednym z głównych celów świadczeń jest pomoc w zaspokajaniu podstawowych potrzeb osób o niskich dochodach i ograniczonej zdolności dbania o siebie (z obiektywnych przyczyn niezależnych od ww. osób).
W 2024 r. na świadczenia samorząd wyasygnował 4,2 mln euro. Średnio miesięcznie otrzymywało je ok. 2 200 mieszkańców rejonu. Na zwrot kosztów ogrzewania lokali mieszkalnych samorząd przeznaczył 2,26 mln euro. Rekompensaty otrzymywało miesięcznie średnio ok. 6 000 osób. Ci mieszkańcy rejonu wileńskiego, którzy znaleźli się w trudnej sytuacji finansowej, mogą ubiegać się o jednorazowe świadczenie. W 2024 r. samorząd przeznaczył na ten cel 185 000 euro. Świadczenia wypłacono 1 371 osobie.
Co nas czeka w 2025 roku?
Samorząd i Rada Rejonu Wileńskiego podjęli decyzję o dalszym zwiększaniu wsparcia i usług społecznych w 2025 r. Plan zakłada rozszerzenie sieci ośrodków opieki dziennej dla dzieci i zwiększenie ich finansowania – tak, aby jeszcze więcej dzieci otrzymało niezbędne wsparcie, w tym emocjonalne i edukacyjne.
Większej uwagi doczekają się również organizacje pozarządowe – w planach jest podwojenie finansowania inicjatyw społeczności lokalnych, które ma w zamyśle zwiększyć zaangażowanie mieszkańców w działania na rzecz ogółu. Będziemy kontynuowali realizację projektu budżetu partycypacyjnego, który mamy w planach zwiększyć z obecnych 100 000 euro do ponad 170 000 euro. Realizacja pomysłów zgłaszanych przez mieszkańców ma zapewnić jeszcze bardziej dynamiczny rozwój społeczności lokalnych.
Zamierzamy dalej rozwijać programy zapobiegania przemocy domowej i wsparcie dla osób znajdujących się w sytuacjach kryzysowych. Więcej uwagi poświęcimy usługom kompleksowym wspomagającym powrót na rynek pracy i integrację społeczną.
W planach jest rozwój w 2025 r. działalności domów grupowych i dziennych ośrodków aktywności, zapewniając tym samym osobom niepełnosprawnym jeszcze większe możliwości rozwijania umiejętności społecznych i przygotowania się do życia samodzielnego. Przewidujemy również wzrost wynagrodzenia opiekunów dyżurnych, zachęcając tym samym rodziny do przyjmowania dzieci pozbawionych opieki rodzicielskiej i zapewnienia im poczucia bezpieczeństwa i wsparcia.
Samorząd będzie pracować nad zmniejszeniem wykluczenia społecznego, zwiększeniem wsparcia finansowego dla mieszkańców i podnoszeniem poziomu usług – tak, aby pomoc dotarła do jak największej liczby potrzebujących. Rok 2025 będzie kolejnym rokiem budowania wspólnoty troskliwej i społecznie odpowiedzialnej.
